Rodzina alkoholowa to system, w którym uzależnienie jednej osoby wpływa na wszystkich jej członków. Aby przetrwać w tak trudnej rzeczywistości, domownicy – zwłaszcza dzieci – nieświadomie przyjmują określone role w rodzinie alkoholowej. Te role stają się mechanizmem obronnym i sposobem na poradzenie sobie z chaosem, napięciem i brakiem bezpieczeństwa. Niestety, często przenoszą się na dorosłe życie, wpływając negatywnie na relacje, emocje i poczucie własnej wartości.
Jakie są najczęstsze role w rodzinie alkoholowej?
Psychologowie wyróżniają kilka typowych ról, które przyjmują dzieci i inni członkowie rodzin z problemem alkoholowym. Każda z tych ról pełni określoną funkcję w utrzymaniu pozorów “normalności” i kontroli nad sytuacją.
1. Bohater rodzinny
To dziecko, które stara się być perfekcyjne. Odnosi sukcesy w szkole, jest odpowiedzialne i pomocne. Jego zadaniem jest odwracanie uwagi od problemu alkoholowego. W dorosłości często staje się pracoholikiem, ma trudności z odpoczywaniem i odczuwa ogromną presję bycia „idealnym”.
2. Kozioł ofiarny
To dziecko, które sprawia problemy wychowawcze – często buntuje się, łamie zasady, wchodzi w konflikty z otoczeniem. Jego zachowanie odciąga uwagę od alkoholizmu rodzica, stając się „winnym wszystkiego”. W dorosłości może zmagać się z uzależnieniami, agresją lub problemami z prawem.
3. Dziecko zagubione (niewidzialne)
To dziecko, które stara się nie przeszkadzać – wycofuje się, żyje we własnym świecie, unika konfliktów. Nie zadaje pytań i nie ujawnia swoich emocji. W dorosłości może cierpieć na depresję, lęki i trudności w nawiązywaniu relacji.
4. Maskotka (klaun)
To dziecko, które rozładowuje napięcie humorem i zabawą. Stara się rozśmieszyć rodzinę, odwrócić uwagę od problemów. W dorosłości może mieć trudności z traktowaniem życia poważnie i unikać głębszych emocji.
Dlaczego warto znać te role?
Zrozumienie, jaką rolę przyjęło się w dzieciństwie, jest kluczowe dla odzyskania kontroli nad własnym życiem. Role te, choć kiedyś pełniły funkcję ochronną, dziś mogą przeszkadzać w budowaniu zdrowych relacji, osiąganiu celów i życiu w zgodzie ze sobą.
Skutki przyjmowania ról w rodzinie alkoholowej
Osoby dorastające w rodzinach z problemem alkoholowym często cierpią na:
- Niskie poczucie własnej wartości
- Problemy z zaufaniem i bliskością
- Nadmierną potrzebę kontroli lub lęk przed porzuceniem
- Trudności z wyrażaniem emocji
- Skłonność do uzależnień lub współuzależnień
- Nadodpowiedzialność lub unikanie odpowiedzialności
Pomoc psychologiczna – pierwszy krok do zmiany
Terapia dla osób pochodzących z rodzin alkoholowych (np. terapia DDA – Dorosłych Dzieci Alkoholików) pomaga zrozumieć mechanizmy z przeszłości i nauczyć się funkcjonować w zdrowszy sposób. Wsparcie psychologa może:
- Ułatwić zrozumienie własnej roli i jej skutków
- Pomóc w budowaniu zdrowych granic
- Zwiększyć samoświadomość i pewność siebie
- Odbudować relacje oparte na zaufaniu
- Przepracować traumy z dzieciństwa
Nie jesteś sam/a. Jeśli rozpoznajesz u siebie cechy jednej z ról w rodzinie alkoholowej – warto poszukać pomocy. Psycholog uzależnień lub terapeuta DDA może pomóc Ci uwolnić się od przeszłości i rozpocząć życie według własnych zasad.
